ماهی زبرا یا گورخر ماهی، جزو ماهیان آب شیرینی است که از آسیای جنوب شرقی سرچشمه می‌گیرد. این ماهی‌ها که معمولاً در رودخانه گنگ در شرق هند یافت می‌شوند، طرفداران بسیاری در میان علاقه‌مندان به آبزیان دارند. نگهداری و پرورش این ماهی زینتی و آکواریومی بسیار آسان است به همین دلیل، خرید ماهی زبرا به مبتدیان توصیه می‌شود. تا انتهای مقاله همراه پتسی باشید تا شما را با ویژگی‌ها، اصول نگهداری و تکثیر گورخر ماهی آشنا کنیم.
| مشخصات ماهی زبرا | |
| خاستگاه | میانمار |
| اسامی متداول | گورخر ماهی، زبرا فیش، دانیو راه‌راه، دانیو گورخر |
| نام علمی | Danio rerio |
| اصل‌ونسب | Cyprinidae |
| طول بدن | حداکثر ۵ سانتی‌متر |
| رنگ | قرمز، زرد، نارنجی، سبز، بنفش و آبی |
| طول عمر | ۲ الی ۵ سال |
| بیماری‌ها | اودینیم، میکروسپوریدیا و انواع مایکوباکتریوم |
| ویژگی اخلاقی | صلح‌جو |
تاریخچه ماهی زبرا
زبرا ماهی‌ها به گروه آبزیان زینتی تعلق دارند و اولین بار در سال ۱۹۰۵ به‌عنوان ماهی آکواریومی وارد کشورهای اروپایی شدند. این ماهی‌ها که با نام گورخر ماهی نیز شناخته می‌شوند، متعلق به خانواده کپورها و مینوف‌های Cyprinidae هستند. به اعتقاد برخی کارشناسان، خاستگاه ماهی‌های زبرا از میانمار در شرق شروع شده و به پاکستان در غرب منتهی می‌شود. در مقابل، کارشناسان دیگری نیز بر این باورند که زیستگاه اصلی زبرا فیش‌ها محدود به بخش‌هایی از هند و بنگلادش است.
این ماهیان را در آب‌های شیرین زیستگاه‌های مختلفی از نهرهایی با جریان سریع گرفته تا حوضچه‌های کم حرکت و نسبتاً راکد می‌توان یافت. ماهی زبرا به دلیل داشتن توانایی‌های منحصر به فرد، یکی از پرکاربردترین موجودات مدل برای مطالعات ژنتیکی و رشدی است، زیرا سرعت رشد جنین در این گونه بسیار بالا است و از سال ۱۹۶۰ دانشمندان اغلب از آنها برای تحقیقات استفاده می‌کنند. گورخر ماهی‌ها یکی از بهترین گونه‌ها برای نگهداری در آکواریوم با طول عمر متوسط بین ۲ تا ۵ سال هستند.
ویژگی‌های ظاهری زبرا ماهی‌ها
گورخر ماهی‌ها بدن بلند و باریکی دارند که قسمت میانی بدن پهن‌تر و ناحیه سر و دم دارای حالت مخروطی است. در طول بدن ماهی زبرا که حدوداً ۴ سانتی‌متر است، پنج تا هفت نوار افقی وجود دارد. این نوارها از لبه آبشش‌ها تا انتهای باله دمی ماهی کشیده شده‌اند. رنگ نوارهای روی باله مقعدی واقع در زیر بدن نزدیک به دم پررنگ‌تر از سایر نقاط هست.
رنگ راه‌راه‌های آبی تیره در هر دو جنس مشترک است؛ ولی رنگ‌های متناوب نرها و ماده‌ها متفاوت از یکدیگر است. به طور معمول، ماهی زبرای نر دارای نوارهای طلایی و زبرای ماده دارای نوارهای نقره‌ای یا سفید است. علاوه بر این، نرها دارای شکم و باله‌هایی با لبه طلایی هستند؛ ولی شکم ماهی‌های ماده سفیدرنگ هستند. گورخر ماهی دهانی رو به بالا دارد و بسته به نوع گونه خود ممکن است باله‌های کوتاه یا بلندی داشته باشد.
ویژگی‌های رفتاری گورخر ماهی‌ها
ماهی‌های زبرا آبزیانی صلح‌جو و اجتماعی هستند و با بیشتر ماهیان همتای خود کنار می‌آیند. این ماهی‌ها قادر به تحمل تنهایی نیستند و حداقل باید در گروه‌های ۳ تا پنج‌تایی از آنها نگهداری کنید. پس برای افزایش طول عمر ماهی زبرا و حفظ شادابی او حتماً باید حداقل ۳ عدد از آنها را خریداری کنید. برای افزایش کیفیت زندگی این ماهی‌ها، سعی کنید حداقل یک جفت ماهی زبرا نر و ماده در گروه داشته باشید.
تغذیه ماهی زبرا
گورخر ماهی‌ها همه‌چیزخوار هستند و تقریباً از خوردن هر غذایی لذت می‌برند. رژیم غذایی آنها عمدتاً از زئوپلانکتون، فیتوپلانگتون، حشرات آبزی و لارو حشرات تشکیل می‌شود. ماهی زبرا از خوردن بی‌مهرگان کوچک زنده یا منجمد، مواد گیاهی تازه، سخت‌پوستان کوچک و کرم‌ها لذت می‌برد. زبرا ماهی‌های آکواریومی، اغلب با رژیم غذایی حاوی میگوهای آب نمکی زنده یا منجمد، تکه‌های ماهی خشک شده و کرم‌ها تغذیه می‌شوند. شما حتی می‌توانید آنها را با پلت‌های کوچک، غذای پولکی، انواع مکمل‌های غذایی منجمد نیز تغذیه کنید.(مقاله مرتبط: تغذیه ماهی آکواریومی)
نگهداری از زبرا ماهی‌ها
ماهی زبرا تمایل دارد زمان‌های استراحت و خواب خود را در مکان‌هایی به دور از نور و تحرک اطرافیان سپری کند؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود در محیط نگهداری این ماهی‌ها از تخته‌سنگ‌های زینتی و گیاهان آکواریومی استفاده کنید تا فضای موردنیاز برای استراحت را به ماهی خود دهید. بهترین شرایط نگهداری گورخر ماهی‌ها به شرح زیر است:
| نوع آب | حتماً باید آب آکواریوم شیرین باشد و هر دو هفته یکبار تعویض شود. بهتر است جهت رفع انگل زدایی آب مناسب برای آکواریوم، در هر بار تعویض، اندکی نمک (به‌ازای هر ۴ لیتر یک قاشق چای‌خوری) به آن اضافه کنید. |
| اندازه آکواریوم | این ماهی‌ها کوچک هستند و اندازه آکواریوم آنها به تعداد ماهی‌های شما بستگی دارد. در صورت کم بودن تعداد ماهی زبرا می‌توانید از تنگ ماهی‌های دردار نیز استفاده کنید. در حالت کلی حداقل گنجایش آکواریوم یا تنگ باید در حدود ۴۰ لیتر باشد. |
| دمای آب | ۱۸–۲۴ درجه سانتی‌گراد |
| فضای آکواریوم | سعی کنید حتماً از انواع پوشش‌های گیاهی مناسب برای آب‌های شیرین تهیه کنید. ماهی‌های زبرا عادت به شنا کردن در روی آب را دارند. پس برای جلوگیری از پریدن آنها به بیرون از آب، بهتر است از تنگ یا آکواریوم سرپوشیده استفاده کنید.(مقاله مرتبط: نگهداری آکواریوم آب شیرین) |
| اسیدیته | سطح pH را بین ۷ تا ۸ نگه دارید. |
| گیاهان | جاوا و آمازون بهترین نوع گیاهان برای استفاده در فضای نگهداری ماهی زبرا است. |
بیماری‌های ماهی‌های زبرا
گورخر ماهی‌ها یک نژاد بسیار مقاوم هستند و از ویژگی‌های شگفت‌انگیز آنها می‌توان به توانایی بازسازی برخی از سلول‌ها اشاره کرد. بدین معنی که در طول رشدشان، اگر سلول‌هایی همچون سلول قلب آسیب‌دیده باشد، می‌تواند سلول را بازسازی کنند. این ویژگی در سمندر مکزیکی، آبزی آکواریوم‌های آب شیرین نیز دیده می‌شود.
درحال حاضر، اغلب محققان از این گونه به‌عنوان ارگانیسم مدل برای مطالعه بیماری‌های انسانی استفاده می‌کنند. این بیماری‌ها شامل سرطان، بیماری قلبی، بیماری‌های ایمنی، آسیب چشم، دیستروفی عضلانی و غیره است. با این حال، ماهی زبرا مستعد ابتلا به اودینیم (بیماری مخملی)، میکروسپوریدیا (Pseudoloma neurophilia) و انواع مایکوباکتریوم هست.
تولیدمثل گورخر ماهی‌ها
سرعت رشد در ماهی‌های زبرا به طور شگفت‌انگیزی بالاست تا جایی که در ۳ ماهگی به بلوغ جنسی می‌رسند! این ماهی‌ها به تخم‌گذاران ناهم‌زمان معروف هستند؛ زیرا علاوه بر فصل تخم‌ریزی، در سایر فصول نیز به طور مکرر تخم‌ریزی می‌کند. ماده‌ها تنها زمانی قادر به تخمک‌گذاری و تخم‌ریزی هستند که ماهی نر در کنار آنها حضور داشته باشد. اگر شرایط مناسب باشد، ماهی زبرای ماده هر ۲- ۳ روز یکبار می‌تواند تخم‌ریزی کند.
معمولاً با هر بارداری این ماهی، ۱۰۰ تا ۳۰۰ بچه‌ماهی متولد می‌شود. برای اینکه ماهی‌های بیشتری زنده بمانند باید به محض تولد، محل نگهداری بچه‌ماهی‌ها را تغییر دهید. با این کار می‌توانید از خورده شدن بچه‌ماهی‌ها توسط ماهی ماده جلوگیری کنید. جنین گورخر ماهی بسیار سریع رشد می‌کند و تنها در ۷۲ ساعت، از یک سلول به یک بچه کاملاً رشدیافته تبدیل می‌شود
چگونه جنسیت ماهی زبرا را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص گورخر ماهی نر از ماده، باید به فرم و نوارهای رنگی بدن آنها توجه داشته باشید. زبرا ماهی‌های نر بدن کوچک‌تر و لاغرتری نسبت به ماده‌ها دارند و فرم بدنشان معمولاً دوکی شکل است. در حالی که ماده ماهی زبرا دارای شکم بزرگی است و در دوران بارداری نیز به حالت بادکنکی درمی‌آید.
سخن پایانی
نگهداری از ماهی‌های زبرا بسیار آسان است به همین دلیل، تمامی علاقه‌مندان به ماهی‌های آب شیرین طرفدار آنها هستند. سهولت نگهداری و پرورش، زیبایی و قیمت این ماهی سبب افزایش محبوبیت او می‌شود. ماهی زبرا بسیار مقاوم و سرسخت است و تحمل طیف‌های گوناگون دما و شدت‌جریان آب را دارد. حتی اگر مبتدی باشید باز هم می‌توانید به راحتی از این ماهی نگهداری کنید. ما سعی کردیم هر آنچه باید درباره گورخر ماهی‌ها، اصول نگهداری آنها بدانید، برایتان بازگو کنیم. امیدواریم که توانسته باشیم شما را در نگهداری از این آبزی زینتی راهنمایی کنیم.
سؤالات متداول
- گورخر ماهی‌ها چه می‌خورند؟
ماهی‌های زبرا همه‌چیزخوار هستند و در درجه اول پلانکتون، فیتوپلانگتون، حشرات، کرم‌ها و سخت‌پوستان کوچک را می‌خورند. - چرا ماهی زبرا بچه‌های خود را می‌خورد؟
ماهی ماده اغلب بچه‌ماهی‌های خود را می‌خورد تا مواد مغذی ضروری ازدست‌رفته در طی تخم‌ریزی، مانند پروتئین جایگزین شود. - طول عمر ماهی‌های زبرا چقدر است؟
به طور متوسط ۳ تا ۵ سال
