نژاد فایتر که با نام ماهی جنگجوی سیامی نیز شناخته می‌شوند، یکی از محبوب‌ترین و زیباترین ماهی‌های خانگی در جهان هستند. این ماهی‌ها بیش از ۷۳ گونه شناخته شده دارند به همین دلیل طیف وسیعی از رنگ‌ها را شامل می‌شوند. نگهداری از فایتر ماهی‌ها نسبتاً آسان هست بنابراین، مبتدی‌ها هم می‌توانند از این ماهی‌های زیبا و خاص نگهداری کنند. تا انتهای این مقاله از پتسی همراه ما باشید تا شما را با خصوصیات و اصول نگهداری از ماهی فایتر آشنا کنیم.
| مشخصات | |
| خاستگاه | آسیای جنوب شرقی |
| اسامی متداول | ماهی فایتر، ماهی بتا، ماهی مبارز سیامی |
| نام علمی | Betta splendens |
| اصل‌ونسب | Osphronemidae |
| طول بدن | در حدود ۶ الی ۷٫۵ سانتی‌متر |
| رنگ | رنگ‌های رایج: قرمز، آبی، سیاه، سفید و نارنجی. رنگ‌های کمیاب: متالیک، مسی و فیروزه‌ای |
| طول عمر | ۲ تا ۵ سال |
| بیماری‌ها | سفیدک، پوسیدگی باله‌ها، مخملک |
| ویژگی اخلاقی | مبارز، جسور |
تاریخچه ماهی فایتر
نگهداری از ماهی‌های بتا در تایلند (سیام سابق) بیش از ۱۵۰ سال پیش آغاز شد. بچه‌ها این ماهی‌ها را از شالیزارهای برنج جمع‌آوری می‌کردند، سپس آنها را کنار هم می‌گذاشتند تا نبردشان را تماشا کنند. از آن پس این ماهی‌ها جنگجو سیامی نام‌گذاری شدند و رفته‌رفته شرط‌بندی در مبارزات بین فایترها مرسوم گردید. از اواسط دهه ۱۸۰۰ پادشاه تایلند به فایترها که توسط بومیان با هدف استفاده در مسابقات جنگی پرورش داده می‌شدند، علاقه‌مند شد.
در سال ۱۸۴۰ پادشاه چند ماهی فایتر به‌عنوان هدیه به دکتر تئودور کانتور که یک پزشک دانمارکی بود تقدیم کرد. وی به پرورش و مطالعه روی این گونه پرداخت و در مقاله‌ای این ماهی‌ها را با عنوان Macropodus pugnax معرفی کرد. در گذر زمان چارلز تیت ریگان نام این ماهی‌ها را به Betta splendens به معنی جنگجوی زیبا تغییر داد. ماهی فایتر برای اولین بار در دهه ۱۸۹۰ وارد کشور فرانسه و آلمان وارد شد.
در سال ۱۹۱۰ نیز آقای فرانک لاک از سانفرانسیسکو اولین فایتر ماهی را وارد ایالات متحده کرد. خاستگاه ماهی‌های فایتر آب‌های کم‌عمق تایلند (قبلاً سیام نام داشت)، اندونزی، مالزی، ویتنام، لائوس و کامبوج است. شما ماهی‌های این گونه را می‌توانید در شالیزارها، برکه‌ها، نهرهای نسبتاً راکد و باتلاق‌ها ببینید.
معرفی ۷ گونه از ماهی فایتر
فایترها گونه‌های مختلف با رنگ‌بندی‌های متفاوت دارند که برخی از آنها به شرح زیر است:
- دم تاجی (Crowntail): این گونه از ماهی‌های بتا که به‌خاطر دم خارق‌العاده‌شان مشهورند، فقط ۲۵ سال از پیدایشان می‌گذرد. اندازه متوسط ماهی‌های فایتر دم تاجی بین ۶ تا ۸ سانتی‌متر است
- هالفمون (Halfmoon): ماهی فایتر هالفمون یک گونه زیبا با یک دم نیم‌دایره‌ای بادبزنی شکل است که از قرن ۱۹ به شهرت رسید. طول این ماهی به ۸ سانت می‌رسد و رنگ او ترکیبی از آبی تیره، قرمز روشن، بنفش و نارنجی است.
- سوپر دلتا (Super Delta): این گونه دمی شبیه به حرف یونانی “D” یا “delta” دارد. دم و باله‌ها در حین شنا کردن ماهی می‌درخشند و تصویر زیبایی را در آب ایجاد می‌کنند.
- دامبو گوش (Dumbo Ear): این نوع از فایتر ماهی‌ها دارای باله‌های بسیار بزرگ شبیه به گوش‌فیل در دو طرف بدنشان هستند. این گونه در کنار زیبایی شگفت‌انگیزشان جزو تهاجمی‌ترین گونه‌های ماهی بتا هستند.
- هالفسان (Half Sun): این گونه از ماهی‌های فایتر، حاصل جفت‌گیری ماهی فایتر نیمه ماه و دم تاجی هستند.
- پلاکات (Plakat): این ماهی‌ها که با نام باله کوتاه نیز شناخته می‌شوند دارای باله‌هایی کوتاه و دمی گرد شبیه به بیل هستند.
- دو دم (Double Tail): این گونه دارای دو دم مجزا هستند که به بدن ماهی چسبیده و ظاهری متمایز به او می‌بخشد.
ویژگی‌های ظاهری ماهی‌های فایتر
رنگ‌آمیزی‌های زیبا و درخشان به همراه باله‌های دراز در بتای نر، فایتر ماهی را به یکی از معروف‌ترین گونه‌های آکواریومی تبدیل کرده است. ماهی‌های فایتر ماده باله‌های بسیار کوتاه‌تری دارند و معمولاً چندان رنگی نیستند و رنگ‌هایشان تیره‌تر از ماهی‌های نر است. این نژاد از ماهی‌ها، رنگ‌های متنوعی از جمله سفید، زرد، نارنجی، قرمز، صورتی، آبی، سبز، فیروزه‌ای، قهوه‌ای و سیاه دارند.
به دلیل پرورش انتخابی، شکل باله و دم ماهی فایتر نیز در گونه‌های مختلف با یکدیگر تفاوت دارد. هر دو جنس بدنی اژدری شکل و دهانی رو به بالا دارند که برای غذا خوردن در سطح آب طراحی شده است. اندازه فایتر ماهی بالغ به ۶ الی ۸ سانتی‌متر می‌رسد و ماده‌های این نژاد کمی کوچک‌تر از نرها هستند.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این گونه، داشتن اندامی به نام لابیرنتی است که به آنها اجازه می‌دهد تا اکسیژن را به‌جای آب از اتمسفر دریافت کنند. این اندام به آبشش‌های ماهی بتا متصل است و عملکرد آن مشابه ریه انسان دارد؛ بنابراین، فایتر ماهی به کمک آن می‌تواند در زیستگاه‌های خود که میزان اکسیژن کم است، به راحتی زنده بماند.
ویژگی‌های رفتاری فایتر ماهی
ماهی‌ها نر این نژاد به‌شدت خشن و تهاجمی هستند و به طور غریزی به هم حمله کرده و با یکدیگر می‌جنگند. معمولاً این درگیری تا زمان مرگ یا آسیب فیزیکی یکی از ماهی‌ها ادامه می‌‌یابد. به همین دلیل هرگز نباید بیش از یک ماهی فایتر نر در یک محفظه داشته باشید. ماهی‌های ماده این نژاد نسبتاً ملایم هستند و به‌خوبی با یکدیگر و برخی گونه‌های دیگر کنار می‌آیند.
تغذیه ماهی فایتر
سیستم گوارشی آنها برای گوشت طراحی شده و طول آن از سیستم گوارشی ماهی‌های گیاه‌خوار بسیار کوتاه‌تر است. در طبیعت، معمولاً این ماهی‌ها از حشرات تغذیه می‌کند و فرم رو به بالای دهانشان برای ربودن هر حشره‌ای مناسب است. به همین دلیل، غذاهای زنده ایده‌آل‌ترین رژیم غذایی برای ماهی فایتر است. با این حال، آنها با تغذیه ماهی آکواریومی، غذاهای پولکی، غذاهای منجمد یا خشک شده منجمد نیز سازگار هستند. فایتر ماهی‌ها روزانه به دو وعده‌غذایی غذایی نیاز دارند و شما می‌توانید از محصولات زیر برای تغذیه او استفاده کنید.
- میگوی آب‌شور
- دافنی
- پلانکتون
- توبیفکس
- کرم‌های شیشه‌ای
نگهداری از فایتر ماهی‌ها
ماهی فایتر به آب‌وهوای آسیایی عادت دارد به همین دلیل آب گرم با دمای ۲۳ تا ۲۷ درجه سانتیگراد برایش مناسب است. سرد بودن آب آنها را دچار بی‌حالی و بی‌اشتهایی می‌کند و خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها یا عفونت‌ها را بالا می‌برد. پس هنگام تهیه آکواریوم باید یک بخاری دماسنج دار را، برای گرم کردن آب تهیه کنید. بهتر است بخاری را در نزدیکی سیستم فیلتراسیون قرار دهید تا آب گرم شده به طور یکنواخت در کل آکواریوم پخش گردد.
آب آکواریوم فایترها باید نرم و با PH خنثی یا اندکی اسیدی (۶٫۵ الی ۷٫۵) باشد و هفته‌ای یکبار باید تعویض گردد. جریان آب داخل مخزن باید بسیار کم باشد پس سعی کنید از فیلترهای برقی استفاده نکنید. بهترین مکان برای قرار دادن آکواریوم، گوشه خلوت منزل و به دور از نور مستقیم آفتاب است.(مقاله مرتبط: نگهداری آکواریوم آب شیرین)
بیماری‌های نژاد فایتر
ماهی فایتر نیز همچون سایر ماهی‌های آکواریوم آب شیرین، در معرض ابتلا به برخی از بیماری‌های رایج ماهی‌های آب شیرین هستند. این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
-
بیماری ICH
سفیدک، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ماهی‌های آکواریومی است و منشأ آن انگل‌های تک‌یاخته هستند. روی بدن، باله‌ها و آبشش‌های ماهی‌های مبتلا، لکه‌های سفیدرنگ و نمک مانندی دیده می‌شود. بی‌اشتهایی و بی‌حالی ماهی فایتر نیز می‌تواند نشان از ابتلای فایتر ماهی به این بیماری باشد. برای درمان، ماهی‌های آلوده را در یک مخزن جداگانه قرنطینه کنید و دما را دو تا سه درجه افزایش دهید. همچنین به‌ازای هر ۲۰ لیتر آب، یک قاشق غذاخوری نمک به آکواریوم اضافه کنید.
-
پوسیدگی باله‌ها در ماهی فایتر
بیماری پوسیدگی باله‌ها در ماهی‌های آب شیرین از استرس یا شرایط نامناسب آب ناشی می‌شود. در اثر وجود برخی قارچ‌ها و باکتری‌ها در آب، ماهی دچار نوعی عفونت شده و احتمال دارد باله‌های خود را از دست بدهد. علائم این بیماری شامل پاره‌پاره شدن باله‌ها یا تغییر در رنگ باله‌ها است. بیماری پوسیدگی باله را می‌توان با آنتی‌بیوتیک‌ها و تعویض منظم آب درمان کرد.
-
مخملک
مخملک نوعی بیماری است که توسط انگل Oodinium ایجاد می‌شود و روی بدن ماهی تأثیر می‌گذارد. در اثر ابتلا به این بیماری، پوست ماهی فایتر حالت مخملی مانندی پیدا می‌کند. از علایم دیگر این بیماری می‌توان به خوردگی باله‌ها و التهاب و خونریزی آبشش‌ها اشاره کرد. برای درمان این بیماری، باید فایتر ماهی را در یک محفظه مجزا، در محیطی کم‌نور نگه دارید.
تولیدمثل ماهی فایتر
طول عمر ماهی‌های بتا نسبتاً کوتاه است و متوسط عمر آنها در آکواریوم ۳ سال و در طبیعت به ۵ سال می‌رسد. برای اینکه این ماهی‌ها بتوانند تولیدمثل کنند باید pH آب در حدود ۷ و دمای آب حدود ۲۷ درجه سانتیگراد باشد. این ماهی‌ها معمولاً در پنج‌ماهگی به بلوغ جنسی می‌رسند و قادر به جفت‌گیری و تولیدمثل می‌شوند.
برای شروع جفت‌گیری، ماهی فایتر نر از طریق دهان، شروع به تولید حباب می‌کند. این حباب‌ها دارای پوشش مخاطی هستند و روی سطح آب باقی می‌مانند. فایتر ماهی نر تا زمانی که یک لایه ضخیم از این حباب‌ها روی سطح آب تشکیل شود، به کار خود ادامه می‌دهد. سپس به دنبال جفت خود می‌گردد و سعی می‌کند او را تشویق به تعامل با خود کند. در صورتی که فایتر ماهی ماده به حرکات نمایشی نر توجه نکند، بتای نر به رفتارهای خشن روی می‌آورد.
پس از شروع جفت‌گیری، ماهی ماده چند تخم بارور شده را طی سه تا ۷ مرتبه آزاد می‌کند. بتای نر نیز تمامی تخم‌ها را با دهان خود گرفته و آنها را با مخاط می‌پوشاند. با پایان یافتن تخم‌گذاری، ماهی فایتر نر از تخم‌ها تا لحظه تولد بچه‌ماهی‌ها مراقبت می‌کند.
چگونه جنسیت فایتر ماهی را تشخیص دهیم؟
ماهی‌های فایتر نر معمولاً رنگ‌های درخشان‌تر و باله‌های بلندتری دارند. فایترهای ماده باله‌های کوتاهی دارند و نسبت به نرها کوتاه‌تر و چاق‌تر هستند. همچنین در صورت آماده شدن برای جفت‌گیری یا بارداری، نقطه سفیدی زیر بدنشان نمایان می‌شود. ریش‌های ماهی فایتر نر به‌خصوص در قسمت آبشش‌ها بلندتر از ماده‌ها است.
چه ماهی‌هایی می‌توانند با ماهی فایتر زندگی کنند؟
بتاها جزو تهاجمی‌ترین ماهی‌های آب شیرین هستند به همین دلیل توصیه می‌شود فایتر ماهی‌های نر را با هم در یک محیط نگه ندارید. زیرا نرها معمولاً به محض قرار گرفتن در کنار یکدیگر شروع به مبارزه تا سرحد مرگ می‌کنند. با این حال بتاهای ماده اهل مبارزه نیستند و به راحتی می‌توانید آنها را در کنار هم نگهداری کنید. وجود یک ماهی فایتر نر در کنار تعداد زیادی ماده ماهی فایتر بلامانع است. ماهی‌های ماده همیشه یک گروه با سلسله‌مراتب خاصی تشکیل می‌دهند به همین دلیل همیشه باید تعداد آنها فرد باشد. با توجه به‌اندازه آکواریومتان می‌توانید ۳ تا ۵ ماده ماهی فایتر را در کنار گونه‌های زیر نگهداری کنید:
- تتراهای نئون
- گورامی آبی
- گربه‌ماهی پیکتوس
همچنین می‌توانید حیوانات دیگری نظیر قورباغه‌های کوتوله آفریقایی را هم در کنار این ماهی‌ها نگهداری کنید.
بتای نر نباید با ماهی‌های دیگری که دارای تیپ‌های بدنی مشابه و باله‌های بلند هستند نگهداری شوند. زیرا ممکن است آنها را با رقبا اشتباه گرفته و شروع به مبارزه کنند!
سخن پایانی
ماهی‌های بتا یکی از محبوب‌ترین نژادهای ماهی آکواریومی هستند که به‌خاطر رنگ‌های خیره‌کننده، باله‌های تزیینی و تمایل به مبارزه شناخته می‌شوند. وجود هریک از گونه‌های ماهی فایتر در آکواریوم زیبایی خاصی به خانه شما می‌بخشد. ما سعی کردیم تمام نکات موردنیاز درباره فایتر ماهی‌ها را در این مقاله بگنجانیم. امیدواریم توانسته باشیم شما را برای نگهداری و پرورش این ماهی‌ها راهنمایی کنیم.
سؤالات متداول
- غذای ماهی‌های فایتر چیست؟
این ماهی‌ها گوشت‌خوار هستند و از حشرات، کرم‌ها، میگوی آب‌نمک و نظایر آن تغذیه می‌کنند. - فایتر ماهی چقدر رشد می‌کند؟
حداکثر طول ماهی‌ها بتا ۸ سانتی‌متر است. - ماهی‌های بتا چند سال عمر می‌کنند؟
در آکواریوم به طور متوسط ۲ تا ۳ سال
