ممکن است با دیدن گیاهان درون آکواریوم تصور کنید که جلبک درون مخزن رشد کرده است، اما باید بدانید که با یک شاهکار روبه‌رو هستید. گیاهان آکواریومی مانند جلبک و خزه به اکوسیسستم آب شما آسیب نمی‌زند، بلکه فوایدی نیز دارند. همانند فایده درختانی که با جذب گازهای سمی، گازهایی که برای تنفس و حیات ما ضروری هستند را تولید می‌کنند. پس، گیاهان درون آکواریوم مانند درختان بر روی زمین ضروری هستند. اگر قصد ساخت آکواریوم گیاهی را دارید یا می‌خواهید با اجزای تشکیل‌دهنده آن آشنا شوید، تا انتهای این مقاله از پتسی با ما همراه باشید.
| اجزا آکواریوم گیاهی | |
| گنجایش مخزن آب | با ظرفیت ۵۵ گالن و حداکثر ارتفاع ۶۰ سانتی‌متر |
| انواع نور | فلورسنت، LED ، متال هالید |
| مدت زمان روشنایی | بین 8 تا 10 ساعت در روز |
| قرارگیری خاک یا بستر | صاف و شیب‌دار |
| شرایط نگهداری گیاهان | تنظیم نور، دما، pH، هرس، پاک‌سازی منظم |
| روش‌های رشد گیاه | کود بستر، قرصی، مایع |
| ماهی مناسب | ماهی هماهنگ با شرایط زیستی گیاهان و مخزن آب |
| مزایا | زیبایی، بهبود کیفیت آب و جذب گازهای سمی، جلوگیری از رشد جلبک، کاهش استرس ماهی‌ها |
آکواریوم گیاهی چیست؟
آکواریوم گیاهی، نوعی آکواریوم است که در آن گیاهان زنده به‌عنوان یکی از عناصر اصلی آن به کار می‌روند. در این نوع مخزن برخلاف نوع سنتی آن که فقط ماهیان در آن زندگی می‌کنند، گیاهان هم وجود دارند. برخی از این مخزن‌ها برای شناخت بهتر و مطالعه رفتار گیاهان زنده و همچنین ایجاد یک محیط زیستی طبیعی و جذاب برای ماهیان، موردتوجه قرارگرفته‌اند.
در آکواریوم گیاهی، گیاهان زنده به‌عنوان فیلتر طبیعی آب عمل می‌کنند و با تولید اکسیژن و جذب دی‌اکسید کربن، به تعادل آب‌وهوای آکواریوم کمک می‌کنند. همچنین، گیاهان زنده در آکواریوم، بستری را برای رشد و تکثیر باکتری‌ها و دریافت میکروارگانیسم‌های مفیدی که به شکل طبیعی در آب وجود دارند، فراهم می‌کنند. برای ایجاد و نگهداری از این مخازن بهتر است سابقه نگهداری از آکواریوم ساده و پرورش گیاهان را داشته باشید.
نگهداری از آکواریوم گیاهی به افراد مبتدی و تازه‌کار توصیه نمی‌شود.
تاریخچه آکواریوم گیاهی
این مخازن از دهه ۱۹۳۰ میلادی به‌عنوان یک هنر و سرگرمی محبوب شناخته شدند. برای اولین بار گیاهان به صورت تصادفی و بدون دانش و تخصص کافی درون مخازن آبی قرار گرفتند. با گذر زمان، افرادی که به آکواریوم علاقه‌مند بودند، راجع به گیاهان زنده در آب آزمایش و تحقیق کردند. علاقه‌مندان با مطالعه و تحقیق در زمینه نیازهای گیاهان زنده و شرایط مناسب برای رشد و تکثیر آن‌ها، باعث بهبود بسیاری در نگهداری گیاهان درون آب شدند.
در دهه ۱۹۶۰ میلادی، نخستین آکواریوم گیاهی با نام آکواریوم هلندی در کشور هلند ساخته شد. این محفظه که اندازه کوچک‌تری نسبت به مخزن‌های امروزی داشت، شامل گیاهان زنده و بسیاری از ماهیان کوچک بود. در حال حاضر این محفظه‌ها با استفاده از فناوری‌های جدید و نوآورانه‌ای مانند سیستم‌های تصفیه آب، روش‌های تغذیه گیاهان و تنظیم دما و نور، به صورت مداوم در حال بهبود و تکامل هستند.
۷ بخش مهم آکواریوم گیاهی
آکواریوم گیاهی به‌عنوان یک جهان کوچک، شامل اجزای مختلفی است که در ادامه به معرفی اجزای اصلی آن می‌پردازیم.
۱- مخزن آب
این بخش از آکواریوم گیاهی شامل مخزنی است که آب مورد نیاز برای زندگی ماهیان و گیاهان در آن قرار می‌گیرد. مخزن آب باید به گونه‌ای باشد که شرایط مناسبی برای رشد و تکثیر گیاهان و ماهی‌ها در آن ایجاد شود. مخزن مناسب برای ساخت این آکواریوم باید حداقل ۵۵ گالن ظرفیت داشته و ارتفاع آن حداکثر ۶۰ سانتی‌متر باشد. (مقاله مرتبط: آب مناسب برای آکواریوم)
۲- سیستم تصفیه آب
این سیستم شامل فیلترهای مختلفی است که برای حذف آلودگی‌های مختلف مانند نیترات، نیتریت، آمونیاک و ذرات معلق در آب استفاده می‌شود. یکی از رایج‌ترین فیلترها، فیلتراسیون فیزیکی است که با استفاده از تور نازک مواد زائد درون آب را جمع‌آوری می‌کند. علاوه بر فیلتراسیون فیزیکی باید از فیلتراسیون شیمیایی مانند زغال اکتیو و فیلتراسیون بیولوژیکی نیز استفاده کنید. همچنین، می‌توانید با استفاده از فیلترهای ro و اسمز معکوس، آلاینده‌های موجود در آب آشامیدنی را نیز جدا کنید.
۳- نور
روشنایی یک عامل مهم در بقای آکواریوم گیاهی است. برای رشد بهتر گیاهان باید نور مناسب فراهم شود. در این مخازن معمولاً از لامپ‌های خاصی با طیف نوری مناسب برای رشد گیاهان استفاده می‌شود. متأسفانه امروزه برخی از افراد از نورهای آکواریوم به منظور زیبایی محیط استفاده می‌کنند، اما شما باید با استفاده از نور مناسب، نیازهای گیاه را برطرف کنید. در ادامه سه مورد از معروف‌ترین نورهایی که در آکواریوم به کار می‌رود را معرفی می‌کنیم.
- نور فلورسنت: نور فلورسنت ارزان و به راحتی در دسترس است. این نور به دلیل انتشار گرمای کم بسیار محبوب بوده، اما عیب اصلی آن این است که باید زودبه‌زود تعویض شود. شما باید هر ۹ ماه نهایتاً ۱۲ ماه این لامپ‌ها را عوض کنید. فلورسنت‌ها دو مدل T-5 و T-8 دارند. در صورت امکان همیشه نسخه مدرن‌تر T-5 را انتخاب کنید، زیرا باریک‌تر هستند و می‌توانید تعداد بیشتری از آن را در آکواریوم قرار دهید.
- نور LED آکواریوم: در سالیان اخیر نورهای ال ای دی بسیار محبوب شده‌اند. آن‌ها بیش از ۵۰ هزار ساعت دوام می‌آورند و هیچ گرمایی از خود ساطع نمی‌کنند. با توجه به این ویژگی‌ها می‌توان آن‌ها را نزدیک به سطح آب قرار داد تا گیاهان شما از نوری که ساطع می‌شود بهره بیشتری ببرند.
- نورپردازی آکواریوم متال هالید: خرید و اجرای نورپردازی متال هالید بسیار هزینه‌بر است. متال هالید برای افرادی مناسب است که از آکواریوم‌های عمیق دریایی نگهداری می‌کنند. معمولاً از نورپردازی متال هالید در آکواریوم‌های دارای مرجان و بی‌مهرگان استفاده می‌شود، زیرا در عمق آب قرار دارند.
در انتها هر نوع نوری را که انتخاب می‌کنید، باید فضای آکواریوم بین 8 تا 10 ساعت روشن باشد.
۴- خاک یا بستر
خاک مناسب برای این مخازن باید شامل مواد غذایی و عناصر موردنیاز برای رشد گیاهان باشد. همچنین، باید باعث رشد باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌های مفید در آب گردد. استفاده از ماسه درشت یا شن‌های ریز بهترین عملکرد را دارد و توصیه می‌شود از ریختن سنگریزه‌ها در بستر مخزن خودداری کنید. به طور کلی، خاک و بستر آکواریوم گیاهی باید به صورتی باشد که ریشه گیاه به راحتی درون آن حرکت کند، اما در آب معلق نباشد.
بستر آکواریوم گیاهی می‌تواند به دو صورت صاف و شیب‌دار ایجاد شود. برای ساخت مخزن مسطح باید کود و خاک مدنظر را به طور یکنواخت در سطح آن پخش کنید. اگر قصد ساخت مخزن شیب‌دار را دارید، بخش بالای شیب را در اطراف شیشه قرار دهید و سمت دیگر را با ارتفاع کمتری ایجاد کنید. هرگز قسمت میانی مخزن را شیب‌دار و بالاتر از بقیه سطوح نسازید.
۵- گیاهان آکواریومی
گیاهان زنده به‌عنوان عنصر اصلی آکواریوم گیاهی شناخته می‌شوند. گیاهان مختلفی برای استفاده در این مخازن مورد استفاده قرار می‌گیرند که هر یک ویژگی‌های خاصی در مورد نور، دما، pH و … دارند. شما باید به توجه به ابعاد آکواریوم، میزان نور، نحوه هرس و پاک‌سازی گیاهان و فایده برای ماهی‌ها گیاه موردنظر خود را انتخاب کنید. کاشت گیاهان در هریک از بخش‌های محفظه شما شرایط ویژه‌ای دارد که باید با نظر متخصصان انجام شود.
هنگامی که قصد آبیاری و پر کردن مخزن را دارید، از فشار آب کم استفاده کنید تا گیاهان از خاک خارج نشوند.
گیاهان درون آکواریوم نیز مانند تمامی گیاهان به کود و مواد مغذی احتیاج دارند. برای تأمین نیازهای گیاهان می‌توانید از کودهای بستر، قرص و مایع استفاده کنید که در ادامه هریک را معرفی می‌کنیم.
- کود بستر: کود بستر تقریباً خاک مانند است و معمولا از ترکیبات خاک رس ساخته شده و همان‌طور که از نام آن پیداست، بخشی از بستر آکواریوم شما را تشکیل می‌دهد. تنها زمانی می‌توانید از این نوع کود استفاده کنید که ابتدای راه‌اندازی آکواریوم گیاهی باشید. هزینه استفاده از این کود مقداری بالا است، اما چندین سال باقی می‌ماند و به رشد گیاهان کمک می‌کند.
- کود قرصی: قرص‌های متفاوتی برای رفع هر یک از نیازهای گیاهان درون آکواریوم وجود دارد. شما باید با توجه به کمبودهای گیاه خود، قرص لازم را تهیه کنید و درون محفظه قرار دهید. برخی افراد توصیه می‌کنند با افزودن هر گیاه جدید، کود قرصی تهیه شود تا میزان مواد مغذی درون مخزن افت نکند.
- کود مایع: کودهای مایع رایج‌ترین نوع کود آکواریومی هستند که امروزه مورداستفاده قرار می‌گیرند. نحوه استفاده از کودهای مایع با توجه به شرایط هر محفظه متفاوت است، اما اغلب باید به صورت هفتگی از آن‌ها استفاده شود. اگر درون مخزن از ماهی نگهداری می‌کنید، حتماً باید از کود مایع بدون نیتروژن و فسفر استفاده کنید. این ماده در فضولات ماهی‌ها وجود دارد و در صورتی که میزان این دو ماده از طریق کود هم افزایش یابد، منجر به رشد جلبک می‌شود.
در صورت نگهداری از حلزون‌های تزئینی یا میگوهای کوتوله از کودهای مایع حاوی مس استفاده نکنید، زیرا مس می‌تواند برای آن‌ها مضر باشد.
۶- ماهی
در آکواریوم گیاهی، ماهیان به‌عنوان یک عنصر زیبایی بخش و همچنین جلوگیری از رشد و تکثیر بیش‌ازحد گیاهان، مورداستفاده قرار می‌گیرند. ماهیان مختلفی برای استفاده در آکواریوم استفاده می‌شوند که هر یک ویژگی‌های خاصی دارند و باید با شرایط زیستی گیاهان و مخزن آب سازگار باشند. یکی از معروف‌ترین ماهی‌های این مخازن، ماهی گلوفیش است که به دلیل زیبایی طرفداران زیادی دارد. اگر قصد راه‌اندازی آکواریوم گیاهی را دارید، بهتر است پس از گذشت دو الی سه هفته بعد از کاشت گیاهان، ماهی را به مخزن اضافه کنید.
۷- سیستم گاز دی‌اکسید کربن(CO2)
گیاهان علاوه بر مواد معدنی و کودها از کربن نیز برای رشد استفاده می‌کنند. استفاده از CO2 می‌تواند اثر قابل توجهی بر رشد و رنگ گیاه داشته باشد. بخشی از کربن موردنیاز گیاه از طریق ماهی‌ها و بخش دیگری از طریق سیستم موجود در آکواریوم تأمین می‌شود. علاوه بر این دو می‌توانید از مکمل‌های کربن مایع نیز استفاده کنید تا به رشد گیاه سرعت ببخشید.
مزایای آکواریوم گیاهی
جدا از زیبایی آکواریوم گیاهی، گیاهان زنده کیفیت آب آکواریوم شما را نیز بهبود می‌بخشند. علاوه بر مصرف دی‌اکسید کربن (CO2) و آمونیاک (NH4) تولیدشده توسط ماهی، آن‌ها مواد مغذی موردنیاز جلبک‌ها را هم مصرف می‌کنند. به همین خاطر از رشد جلبک در مخزن جلوگیری می‌شود. همچنین، وجود گیاهان به کاهش استرس ماهی‌ها کمک می‌کند و موجب تحرک و فعالیت بچه ماهی‌ها می‌شود.
نتیجه‌گیری
آکواریوم گیاهی نمونه کاملی از موجودات زنده است. برای نگهداری از این شاهکار زیبا باید به اندازه کافی اطلاعات و زمان داشته باشید. شما از زمانی که موجودات زنده را در مخزن قرار می‌دهید در برابر آن‌ها مسئول هستید. پس از آماده‌سازی محفظه، به طور مرتب وضعیت آب و سلامت گیاهان و ماهی‌ها را بررسی کنید تا خطری اکوسیستم آبی شما را تهدید نکند. امیدواریم این مقاله به شما در حفظ و نگهداری اکوسیستم گیاهی زیبایتان مفید بوده باشد.
سوالات متداول
- ساخت آکواریوم گیاهی از چه زمانی شروع شد؟
آکواریوم گیاهی اولین بار در سال 1930 ساخته شد. - آیا نگهداری آکواریوم به همراه گیاهان به آموزش نیاز دارد؟
بله برای نگهداری از آکواریوم ماهی و گیاهی باید به پرورش هردو تسلط داشته باشید. - چرا باید به گیاهان آکواریوم کود دهیم؟
گیاهان چه در خاک و چه در آب برای رشد به کود احتیاج دارند. - چرا از آکواریوم گیاهی استفاده می‌شود؟
در ابتدا صرفاً به دلیل زیبایی این مخازن ساخته می‌شد، اما امروزه وجود گیاهان و ماهی‌ها در کنار یکدیگر به افزایش سلامت محیط آکواریوم کمک می‌کند.
سلام چه نوع نوری در ساخت آکواریوم گیاهی مناسب تر است ؟
سلام چه نوع نوری در ساخت آکواریوم گیاهی مناسب تر است ؟
سلام ممنونم که سوالتون رو با ما مطرح کردید.
سه مورد از معروف ترین آن ها نور فلورسنت، نور LED آکواریوم و نورپردازی آکواریوم متال هالید که از بین این 3 نوع، نور LED آکواریوم با توجه با دوام بالا ( تا 5 سال) و گرما کم از همه مناسب تر است.