اگر با گربه‌ها مأنوس باشید، ممکن است گاهی از واکنش سریع آنها شگفت‌زده شوید. اندام گربه بسیار ورزیده و کارا عمل می‌کند. اما از آناتومی و فیزیولوژی گربه چه می‌دانید؟ آیا هرگز به کاربرد پنجه‌ها، سبیل و پاهای گربه اندیشیده‌اید؟ در این مقاله تلاش کرده‌ایم تا مختصری درباره اندام گربه و آناتومی بدن آنها صحبت کنیم. پس، برای آشنایی با اندام گربه تا پایان این مقاله پتسی همراه ما باشید.
تاریخچه گربه
نیای اصلی گربه‌ها از گربه وحشی آفریقایی سرچشمه می‌گیرد. البته به باور برخی، گربه‌های بومی استرالیا از نژاد گربه‌های وحشی استرالیایی منشأ گرفته‌اند. گربه با نام علمی Felis silvestris catus، زیرگونه‌ای از گربه وحشی با نام علمی Felis catus است. نیای همگی گربه‌ها که امروزه همدم ما هستند به پنج گربه وحشی ماده از زیر گونه گربه دشتی آفریقایی می‌رسد که چیزی نزدیک به ده هزار سال پیش در خاورمیانه تصمیم گرفتند در کنار انسان‌ها زندگی کنند.
برای تمایز میان گربه وحشی و اهلی از واژه گربه خانگی استفاده می‌کنیم. پژوهش‌ها حاکی از این هستند که اهلی شدن گربه‌ها دو بار رخ داده است: یک بار در خاور نزدیک باستان و بار دیگر در مصر باستان. حال که مختصری از تاریخچه گربه‌ها دانستیم، وقت آن است که از اندام گربه‌ها بیشتر بدانیم.
اندازه و نژادهای متفاوت گربه
نزدیک به چهل نژاد در گربه‌ها شناسایی شده است. از آن جمله می‌توان به نژادهای مشهور پرشین، کرل آمریکایی، سیامی، اسکاتیش فولد و … اشاره کرد. آمیزه‌ای از نژادهای گوناگون را در مشهورترین گربه‌های مو بلند و مو کوتاه می‌توان یافت. روشن است این نژادها از دیدگاه ظاهری، طول بدن و ویژگی‌های رفتاری تفاوت‌هایی با هم دارند، ولی از بابت اندازه تفاوت بین آنها اندک است. در حقیقت، بزرگ‌ترین و کوچک‌ترین نژادهای گربه خانگی از نظر اندازه تنها پنج تا ده پوند با یکدیگر تفاوت دارند.
آناتومی ماهیچه گربه
چرا واکنش گربه‌ها تند و سریع است؟ مغز گربه‌ها برای پیروزی در شکار به گونه‌ای فرگشت یافته تا بتواند توازن ماهیچه‌ای را حفظ کند. در اینجا با بخشهای مختلف اندام گربه آشنا می‌شویم.
پنجه گربه
گربه ۵ پنجه در جلو و ۴ پنجه در پشت دارد. آنها روی پنجه‌هایشان راه می‌روند. پنجه‌ها از حساسیت بسیاری برخوردارند و به هنگام شکار کارکردی بی‌صدا و مخفیانه دارند، چون کف گوشتی پای گربه پوشیده از کرک است. پشم فراوان به همراه کرک سبب کاستن از صدای پای گربه می‌شود. پنجه‌های پشتی گربه نیرومندتر و بزرگ‌تر هستند و نیروی محرک بیشتری را برای دویدن و پریدن ایجاد می‌کنند. سر پنجه‌های گربه‌ها معمولاً مخفی است و به هنگام نبرد و چنگ زدن آشکار می‌شود. همچنین، گربه‌ها مانند انسان برای بلند کردن غذا، احساس دما، ضربه و نوازش گربه‌ها از دست‌هایشان بهره می‌برند.
از دیگر بخشهای اندام گربه ناخن‌های اوست که پس از چهار ماهگی می‌توانند جمع شوند. در بچه گربه‌ها قابلیت انقباض ندارند. نباید فراموش کرد که پنجه‌های گربه همچنین امکان چسبیدن و نگه داشتن او را فراهم می‌کنند. مثلاً هنگامی که آنها از درخت بالا می‌روند. پنجه‌های گربه بسیار تیز و خمیده هستند که سبب کاربرد آسان در شکار یا جنگ بر سر قلمرو می‌شود.
برای تیز نگه داشتن پنجه‌ها، گربه‌ها روی مبل و پارچه و سایر اشیا پنجه می‌کشند. راه حل این عادت مخرب گرفتن ناخن گربه است. راه حل دائمی دیگری برای جلوگیری از چنگ زدن گربه نیز وجود دارد که به دلایل زیادی توصیه نمی‌شود و آن برداشتن پنجه‌ها تا شش ماهگی است. دو اشکال عمده این کار بی‌دفاع شدن گربه و عدم توانایی او در بالا رفتن از درختان است که بسیار برای گربه‌ها مهم‌اند.
دم گربه
اندام گربه بدون دم کامل نیست. در حفظ هماهنگی و تعادل اندام گربه، دم بسیار یاری‌بخش آن‌هاست. یکی از مهم‌ترین وظیفه‌های فیزیولوژیکی دم گربه نشان دادن حالات و روحیات گوناگون اوست.
سیبیل و ابرو در گربه
در اندام گربه مهم‌ترین بخش دستگاه حسی او سبیل‌هاست. سبیل نه تنها به حس بینایی گربه کمک کرده، بلکه در تاریکی نیز همانند چشم‌ها عمل می‌کند. حتی به باور برخی، گربه‌ها از راه دگرگونی‌های جزئی در فشار هوای اطراف سبیل، از وجود اشیاء آگاهی حاصل می‌کنند.
به مانند سبیل‌ها، ابروها نیز کارکردی مشابه دارند. موهای روییده بر پشت مچ دست گربه‌ها نیز بسیار حساسند. به جز نژاد Sphynx سایر گربه‌ها پوشیده از موهای پرپشتی هستند که بسیار حساسند و افزون بر این مانند عایقی طبیعی در مقابل گرما و سرما و رطوبت کاربرد دارند.
غدد در گربه‌ها
غدد عرق در اندام گربه میان پاها و بخشهای گوشتی پیدا می‌شود. آنها شبیه غدد عرق انسان هستند. افزون بر غدد عرق، گربه‌ها دارای غدد چربی نیز هستند. غدد عرق در گربه‌ها به سرمایش آنها کمک می‌کند و همچنین باید بدانیم اندام گربه در حفظ گرما بهتر از خنک کردن نقش ایفا می‌کند. نه به اندازه سگ‌ها ولی گربه‌ها نیز با کمک نفس کشیدن سریع کوشش می‌کنند تا خود را خنک کنند. لیسیدن موها نیز در روند سرد شدن آنها مؤثر است. نباید گربه‌ها را مانند سگ‌ها در اتومبیل یا فضاهای در بسته محبوس کرد، چون می‌تواند سبب مرگ و یا گرمازدگی گربه شود.
زبان گربه
زبان در گربه‌ها کاربردهای فراوانی دارد. زبان گربه‌ها زبر و خشن است که به دلیل وجود پرزهای قوی و بسیاری است که سطح زبان را پوشانده‌اند. هنگام لیسیدن و نوشیدن غذا درست مانند کارد و قاشق است و نباید از نظر دور داشت که زبان گربه می‌تواند سطح استخوان را نیز بتراشد. آنها به وسلیه این ابزار زمخت و زبر، مرتب به شانه زدن و نظافت خویش مشغولند.
آناتومی استخوان اندام گربه
تقریباً ۲۳۴ قطعه استخوان اسکلت گربه را می‌سازند. گربه‌ها می‌توانند تا دو متر بپرند و این به دلیل پاهای آن‌هاست. ستون فقرات گربه‌ها قابلیت تحرک بالایی داشته و در میان حیوانات دیگر اهلی شگفت‌انگیز است. بین ساختار استخوان‌های انسان و گربه شباهت‌های فراوانی است که می‌توان به وجود دو استخوان ترقوه در اسکلت گربه‌ها اشاره نمود.
حواس گربه‌ها
حواس گربه‌ها نیز همانند انسان‌ها شامل پنج حس بوده، ولی برخی از حواس آنها به مراتب تکامل یافته‌تر است.
بینایی گربه: بینایی گربه‌ها بی‌نظیر است. چشم‌های گربه‌ها توانایی دیدن جزئیات بسیاری را دارد. در مرکز شبکیه چشم گربه سلول‌های مخروطی شکلی متراکم شده‌اند که به خوبی به آنها برای دیدن اجسام سریع در مسافت دور کمک می‌کنند. مهارتی که نیاز یک شکارچی است. درست است که سلول‌های مخروطی مسئول تشخیص رنگ‌ها هستند، ولی روشن نیست که آیا گربه‌ها توان تشخیص رنگ‌ها را دارند یا خیر! بررسی‌ها در این زمینه هنوز ادامه دارد.
در نور اندک گربه‌ها ۶ برابر بهتر از انسان می‌بینند. بینایی آنها به کمک سلول‌های بازتابنده‌ای به نام پرده درخشان در شب‌ها عالی عمل می‌کند. این قسمت از اندام گربه‌ها واقعا شگفت‌انگیز است.
شنوایی: شنوایی در اندام گربه‌ها بسیار توسعه یافته است. آنها می‌توانند طیف گسترده‌ای از اصوات را در فرکانس‌های زیر و بم بشنوند و نیز دارای گوش‌های بسیار حساسی هستند. همچنین، گربه‌ها از گوش خود به عنوان جهت‌یاب در شکار کمک می‌گیرند. کانال گوش گربه‌ها نسبت به انسان‌ها بسیار ژرف‌تر و باریک‌تر است و گردوخاک یا موم می‌تواند باعث التهاب و عفونت گوش گربه شود. در گوش داخلی مجاری نیم دایره‌ای وجود دارند که پر از مایع هستند و یکی از کارکردهای آنها حفظ تعادل گربه‌هاست. چابکی و تعادل عالی گربه‌ها به گوش‌هایشان وابسته است.
چشایی و بویایی گربه: گربه‌ها از بوی بد و ناخوشایند بیزارند. همچنین، برای لذت بردن از غذا به شدت به حس چشایی و بویایی وابسته‌اند. گاهی به دلیل بیماری و از دست دادن حس بویایی از خوردن امتناع می‌کنند. گیاه علف گربه آنها را بسیار به هیجان وامی‌دارد. به باور برخی، این گیاه برای اعصاب گربه مفید است و می‌تواند به همراه توپ یا اسباب بازی به آنها داده شود.
دهان و دندان: دندان گربه مانند هر جانور گوشت‌خوار دیگری برای دریدن و پاره کردن تکامل یافته است. گربه‌ها ۲۶ دندان شیری دارند که 30 دندان دائمی بین ۵ تا ۷ ماهگی جای آنها را می‌گیرد. انواع گوناگون دندان‌ها با توجه به موقعیت خاصی که در دهان دارند کارکرد خاص خود را دارند. دندان‌های نیش 4 عدد بوده و دندان‌های جلویی شامل 12 دندان هستند. کار اصلی دندان در اندام گربه گرفتن و بریدن است. در عوض دندان‌های آسیا و پیش آسیا در عقب دهان جای دارند و برای بلع آسان‌تر غذا را به قطعات کوچک‌تر خرد می‌کنند.
به همین دلیل، مراقبت از دندان‌های گربه ضروری است. مسواک زدن دندان گربه و جرم‌گیری دندان گربه از مواردی است که شما به عنوان سرپرست او باید انجام دهید.
دستگاه گوارش و دستگاه ادراری: روده کوچک و روده بزرگ به همراه معده تشکیل‌دهنده دستگاه گوارش گربه‌ها هستند. هضم غذا و جذب آب و از بین بردن مواد زائد از وظایف این دستگاه است. بیماری‌های گوارشی گربه‌ها بیشتر به شکل اسهال و یا استفراغ گربه بروز می‌یابد که می‌تواند به دلایل گوناگونی چون استرس، خوردن مو و استخوان، کرم‌ها و عفونت‌های ویروسی باشد.
دستگاه ادراری در اندام گربه سطح مایعات بدن را کنترل کرده و ضایعات بدست آمده از تجزیه پروتئین را از بین می‌برد. مایعات و مواد زائد در مثانه ذخیره شده و به وسیله ادرار به بیرون از اندام گربه هدایت می‌شود. اندازه مجرای ادرار در گربه‌های نر به هنگام جفت‌گیری دو برابر می‌شود.
اندام جنسی گربه‌های نر: آلت تناسلی گربه به ویژه گربه نر کوچک بوده و در کیسه بیضه پنهان است. به همین علت تشخیص نر یا ماده بودن بچه گربه برای صاحبان به سادگی امکان پذیر نیست.
سخن آخر
در این مقاله به اختصار به ویژگی‌های منحصربه‌فرد اندام گربه پرداختیم. ابتدا با ذکر تاریخچه‌ای از گربه‌ها نشان دادیم که این جانوران دوستان دیرینه ما هستند. سپس، اندازه و نژاد گربه‌ها را به همراه آناتومی ماهیچه‌ای، استخوان و اسکلت، پنجه‌ها، سامانه گوارشی، دندان‌ها و حواس پنج‌گانه گربه‌ها مورد بررسی قرار دادیم. امیدواریم این اطلاعات برایتان مفید بوده باشد. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به این سایت مراجعه کنید.
سوالات متداول
- گربه چند عدد پنجه دارد؟
شمار پنجه‌های جلویی گربه پنج و پنجه‌های پشتی چهارتاست. آنها روی پنجه‌هایشان راه می‌روند. - چرا گربه‌ها صداها را بهتر از انسان می‌شنوند؟
شنوایی در گربه‌ها بسیار توسعه یافته است. آنها می‌توانند طیف گسترده‌ای از اصوات را در فرکانس‌های زیر و بم بشنوند و نیز دارای گوش‌های بسیار حساسی هستند. - چرا روی زبان گربه تیغه‌های ریزی وجود دارد؟
زبان آنها زبر و خشن است که به دلیل وجود پرزهای قوی و زیادی است که سطح زبان را پوشانده‌اند. هنگام لیسیدن و نوشیدن غذا درست مانند کارد و قاشق است و نباید از نظر دور داشت که زبان گربه می‌تواند سطح استخوان را نیز بتراشد.
